Vance, Jack – Wyst: Alastor 1716
Wyst, de planeet waar het verhaal zich afspeelt, is een wereld vol tegenstellingen. Er wonen twee miljard mensen, waarvan de meerderheid hutje bij mutje op elkaar woont in de Arrabus, een soort superstad. 
Ten noorden en ten zuiden van de Arrabus liggen zeer dunbevolkte gebieden. Daar wonen zigeuners, ‘heksen’ en er zijn verder een paar kleine geïsoleerde dorpen en stadjes. De Arrabus wordt geregeerd volgens de ideologie van het egalisme: iedereen is gelijk. Men leeft in enorme woonflats en iedereen eet hetzelfde synthetische voedsel. Daarvoor hoef je dan maar twee uur per week te werken, maar het leven is monotoon. Een commissie van vier, de Fluisteringen, regeert de Arrabus en daarmee de hele planeet.
Jantiff Ravensroke is een jonge kunstenaar die een prijs in een kunstwedstrijd wint: Jantiff kiest voor Wyst, omdat het licht er zo prachtig is. Hij neemt zijn intrek bij Esteban en zijn geliefde Skorlet. Al vrij snel worden zijn camera en andere spullen gestolen, logisch want iedereen ‘mag’ evenveel bezit hebben. Hij leert de bevallige Kedidah kennen, die een woning moet delen met de oude Sarp. Kedidah wordt Jantiff’s vriendin, maar zij gebruikt een zelfmoordmachine wanneer ze als mascotte van een ‘hussade-team’ onteerd wordt omdat het team verliest.
Ongewild is Jantiff getuige van een merkwaardig gesprek tussen Skorlet, Sarp, Esteban en een onbekende vierde, over een vreemd plan én Jantiff’s foto’s. Bij een bonterfeest – een bijzonder en kostbaar feest waar echt voedsel wordt gegeten – wordt het dochtertje van Esteban en Scorlet ontvoert. Echter niet Tanzel, maar Jantiff had het slachtoffer moeten zijn…
“Wyst: Alastor 1716″ is een van de beste novellen van Jack Vance. Vance staat bekend om zijn minutieuze creatie van buitenaardse samenlevingen en de dystopische wereld van Wyst is daar een van zijn meest geslaagde van. Wat lijkt op een samenleving gebaseerd op het najagen van gemak en genot wordt onverbiddelijk een gruwelijke wereld van oneindige uitbuiting en wreedheid. “Wyst” is niet losjes gebaseerd op “1984” of “Het soma-paradijs” (Brave New World, Aldous Huxley), het is een nieuw en origineel concept. Enkele van de meest memorabele karakters van Vance vinden we dan ook in deze novelle. De beschrijving van Skorlet tijdens de climax van het bonterfeest is tegelijk beangstigend, hilarisch en hartverscheurend schrijnend. Een meesterwerk van zwarte humor, vrij ongebruikelijk in SF.
“Wyst” is de moeite waard om er de drie, vier uur die het lezen vraagt, voor uit te trekken…
