Maandelijks archief: februari 2013

De gedaanteverwisseling

Kafka, Franz – De gedaanteverwisseling

Wat een boek! Een eenvoudig helder verhaal dat ik aanvankelijk glimlachend begon te lezen gezien de absurditeit van het gegeven: hoofdpersoon Gregor Samsa ontdekt dat hij na een nachtje slapen is veranderd in een levensgrote kakkerlak.

Minutieus beschrijft Kafka Gregors verwondering, zijn soms hilarische pogingen zich te voegen naar  zijn nieuwe fysieke toestand en de angst die hem bekruipt bij het zien van de klok waarvan de wijzers onverbiddelijk vooruitschuiven naar het moment waarop de procuratiehouder van zijn werk voor de deur staat, een verklaring eisend voor zijn ongehoorde verzuim.

Gregor voelt zijn grote verantwoordelijkheid. Hij verdient als handelsreiziger de kost voor het hele gezin, vader, moeder, zijn zus en zichzelf. Hij kan niet verzaken en zich ziek melden is verdacht. In vijf jaar heeft hij zich nog nooit ziek gemeld. Vader, moeder, zus en procuratiehouder staan voor zijn gebarricadeerde deur en herkennen zijn veranderd stemgeluid nauwelijks meer. Uiteindelijk weet Gregor met zijn mond de sleutel van de deur open te draaien. Bij het zien van de grote, vieze kakkerlak die Gregor is, vlucht de procuratiehouder, drijft de vader Gregor terug zijn kamer in en reageert de moeder als waanzinnig. Gaandeweg het verhaal vraagt Gregor zich af waaraan hij deze afschuwelijke gedaantewisseling te wijten heeft. Aan zijn niet erg florissante relatie met zijn vader? Of is hij toch niet zo’n goede  werknemer?

Het verhaal is van een gruwelijke beklemming. Het geeft zonder terughoudendheid de sfeer weer van een overgeperfectioneerde samenleving waarin de mens zich machteloos voelt. Leven hierin is beangstigend en bedreigend. Je kijkt naar een persoon van wie elke betekenis, elke waarde en waardering langzaam maar zeker verdwijnen in een onmenselijk iets, een insect. Gregor kan niets meer en verliest daarom op alle fronten, zelfs binnen zijn familie, alle respect en goodwill, al zijn menselijke eigenschappen. Gregor kan niet meer handelen, wat zijn ontmenselijking tot gevolg heeft.  De gedaanteverwisseling is tijdens het leven van de Duits-Tsjechische Joodse jurist Kafka uitgebracht in 1915 en behoorde daar tot de verboden literatuur.

Franz Kafka

Een reactie plaatsen

Opgeslagen onder Boeken, eBooks, Literatuur, Recensies